KURBAN’IN TARİHÇESİ
(1)
Kurban; İnsanlığın varoluşu ile birlikte başlayan ve günümüze kadar devam edegelen tarihsel bir inanç geleneğidir.
Bu bağlamda Kurban adamak, Kurban sunmak, Kurban kesmek birbirinden farklı olan pekçok toplum, kavim ve millette vardır. Rabbimiz Allah Kur’anda; (Ey Muhammed!) Onlara, Âdem’in iki oğlunun haberini gerçek olarak anlat. Hani ikisi de birer kurban sunmuşlardı da, birinden kabul edilmiş, ötekinden kabul edilmemişti..” (Maide-27) bildirdiği gibi yeryüzünde ilk Kurban; ilk insan ve ilk peygamber Hz.Âdemin çocuklarından Hâbil ve Kâbil’in Allaha sunduklar Kurbandır.
Kurban lügatte; “bağışlamak” “adamak”, “yakınlaşmak” gibi anlamlara gelir. Sosyal anlamda ise Kurban: İnsanların sevdiği birine, sevgisini ve yakınlığını göstermek için ona sunduğu, hediye ettiği değerli şeylerdir. Meselâ; halk arasında söylenen “Sana canım kurban olsun!”-“Yaradana kurban olayım” gibi kurbanla ilgili pekçok deyişler bulabilirsiniz. Dini literatürde ise Kurban: Allaha/Tanrıya yakınlaşmak ve Onun sevgisini kazanmak için Ona sunulan değerli bir objedir. Tarihte insanlar ilahlarına/tanrılarına kurban sundukları gibi sevdikleri veya korktukları olağanüstü varlıklara da kurban adamışlar, kurban sunmuşlar veya kurban kesmişlerdir.
Tarihe baktığımızda insanların ve toplumların inançlarına göre sunulan kurbanların objelerinde de farklılıklar görülmektedir. Kutsala sunulan kurbanlar içinde hayvanlar olduğu gibi insanlar da bulunmaktadır, çocukların, kölelerin, esirlerin ve kadınların da kurban edildiğini görürüz. Ancak insanlığın ve medeniyetin gelişmesiyle birlikte inançlarda da gelişme olmuş ve artık kutsala insan kurban edilmesi kalkmıştır. Kurban edilen objeler arasında genelde koyun, keçi, sığır, inek, manda, deve gibi eti yenen hayvanlar olduğu gibi kedi, köpek, at, eşek gibi eti yenmeeyen veya mekruh olan hayvanlar da bulunmaktadır. Ayrıca üretilen ürünlerden yiyecek ve içeceklerden de ilahlara/tanrılara kurban eden kavimler vardır. Mesela; İslam tarihinde Peygamberimiz zamanında Ebu Zer, islama girmeden önce bir gün puthanede putuna duâ ederken kendi putunun öüne konmuş olan bir tas sütü oraya gelen bir kedinin içip gittiğini görünce; “Bir put, önündeki süte sahip olamıyorsa onu koruyamıyorsa o put nasıl benim tanrım olabilir?” dedi ve peygamberimize gelerek islama girdi. İlahlara/Tanrılara altın, gümüş, para gibi değerli mücevherlerin ve eşyaların Kurban edildiğini de görürürz Mesela; Hz.Mûsa zamanında Onun peygamberliği zamanında O, Rabbinden vahiy almak üzere Tûru-Sina dağında iken,, Sâmiri adında biri israiloğullarının altın ve diğer mücevherlerini toplayıp eriterek onlara Altın görünümlü böğürebilen ses çıkaran Buzağı şeklinde bir put yaptı ve onlara; “İşte sizin de Mûsanın da ilahınız bu!” diyerek onları o puta taptırdı. Bu durumu gören Hz.Mûsa üzüldü ve kızdı.. Ancak, Hz.Mûsa o altın buzağı putunu ateşte yakıp eriterek cürufunu-külünü suya savurarak onun bir ilah olmadığını kavmine gösterdi. Tarihte Kurbanla ilgili ders alınması gereken böyle pekçok tarihsel kıssalar mevcuttur.
Bazı toplumlarda ve inanışlarda Kurban için yılın belirli günlerinde ayin ve törenlerin yapıldığı da görülür. Bu tür uygulama hala devam etmektedir. Tarihte İlahlara/Tanrılara sunulan kurbanlar bireysel bir davranış olmakla birlikte İlahlara/Tanrılara toplu kurbanlar da sunulmuştur. Kurban sunulan kutsallar arasında ilahlar/Tanrılar olduğu gibi Güneş, Ay , yıldızlar gibi kutsal kabul edilen tabiat varlıklarına da kurban edildiğini görmekteyiz. İnsanlar; İlahlarına/tanrılarına olan sevgilerini ve bağlılıklarını göstermek için veya ona karşı işledikleri günahların bağışlanması için veya istedikleri bir şeye kavuşmak için veya elde ettikleri şeyer için şükran için ilahlarına/tanrılarına Kurban sunmuşlardır. Tarihte kötü ruhların, cinlerin ve şeytanın kötülüklerinden korunmak için de çeşitli objelerin kurban edildiğini görürürz.
Kurban olayı Mezopotamya, Anadolu, Mısır, Orta ve Doğu Asya bölgelerinde eski kavimlerden Babiller, Asurlular, Sümerler, Hititler, Araplar, israiloğuları,Çin, Japon, İran-Mısır ve Arabistan halkları arasında daha çok yaygındır. Özellikle Doğu Asya ülkelerinden Çin ve Japonyada Kurban geleneği çok eski bir inanç geleneğidir. Çinde pirinç ve pirinç şarabı kurban edilmesi meşhurdur.
Çinde geçmişte insan Kurban edilmesi de yaygındı. Tarihi serüven içinde Kurbanla ilgili pekçok tarihsel hikaye ve kıssa bulunmaktadır. Biz kısa ve öz bir bilgi olması bakımından Kurbanın Tarihsel serüveninden bir kısmını sizlere aktardık. Bizim esas konumuz; İlahi dinlerde ve dolayısıyla son ilahi din olan İslamda Kurbanın dini ve insani yönden önemi ve faziletidir.
Gelecek makalemizde bu konu üzerinde duracağız inşaallah.
(muallimosman
Yorum Yazın