MEVLÂNA TASAVVUFUNDA MELEK HAYVAN ve İNSAN

MEVLÂNA TASAVVUFUNDA MELEK HAYVAN ve İNSAN

Hz.Mevlâna Âyet ve Hadis’e atıfta bulunarak şöyle der: “Yüce Allah canlı mahlukatı üç çeşit olarak yaratmıştır. Bir kısmı akıldan, bilgiden, merhametten ve cömertlikten ibarettir. Bunlar mutlak Nur’dur, bunlar Meleklerdir... Bunlar Allaha itaattan ve secdeden başka bir şey bilmezler. Yaratılışlarında hırs ve hevâ yoktur. Kavga ve savaş nedir bilmezler. Kalblerinde Allah aşkından, Allah sevgisinden başka bir şey yoktur. Onlar bu halleriyle huzur ve istirahat içindedirler.”

Mevlâna’ya göre ikinci gurup ise; Bilgisizdirler, otlayarak semiren ve yaşayan hayvanlardır. Onlar ahırdan, ottan başka bir şey görmezler.. Kötülükten de iyilikten de yücelikten de anlamazlar. Bunlar da kendi halleriyle huzur ve istirahat içindedirler.

Mevlâna’ya göre üçüncü gurup ise; âdemoğullarıdır, yani insanlardır. Bunlar akıl, irade, bilgi ve kabiliyet sahibidirler. Ve imtihana tabidirler. Yaratılışları bakımından hepsi insan şeklindedir ama düşünce, yaşayış ve davranış bakımından bunların yarısı Melektir, yarısı da Eşek! Eşek olanların yarısı aşağılığa ve bayağılıya meyleder. Öbür yarısı da akla!.. Meleklere katılan birinci gurup; kendilerini mutlak varlık olan Allaha adamış olanlardır, görünüşte insandırlar ama hakikatte Melek gibidirler, Cebrâil vasıflıdırlar. Kızgınlıktan, öfkeden, dedikodudan, hırs, hevâ ve hevesten kurtulmuşlardır. Nefisle mücadelen, sûfilikten ve zâhitlikten de kurtulmuşlardır. Sanki onlar insanoğlundan doğmamışlar! İnsanların ikinci gurubu ise; Eşeklere katılmış olanlardır. Bunlar öfkenin, kızgınlığın ve kötülüğün tâ kendisi olmuşlardır, tepeden tırnağa şehvet kesilmişlerdir. Bunlarda da Cebrail sıfatı vardı ama kalbleri kötülüklerle daraltıldığı için o sıfatlar o kalbten çıkıp gitmiştir.. Çünkü o sıfatlar geniş ve temiz kalb ister. Canında Cebrail sıfatı bulunmayan kişi ise Eşek olur. Zira o sıfatları taşımayan can; âdi olur, aşağı olur, bayağı olur. Böyle insan pek çok belâ ve musibetlere sebep olur, çok eziyetler görür! Çünkü dünyada hep hileli işlere girişir. Onun örüp dokuduğu hile ve şeytanlık başka bir hayvanda yoktur!. O, altın sırmalı elbise dokur, sırmalı köşkler yapar, denizin dibinden inciler, yâkutlar çıkarır. O, aklıyla Hendese (matematik), Nücûm (astronomi) Tıp ve Felsefe gibi bir çok bilgiyi en ince noktasına kadar elde eder. Ama, O kişi bunlarla yedinci kat göğe çıkmaya muktedir değildir. Çünkü, onun aklıyla elde ettiği bilgiler sadece hayvana ahır yapmaya yarar. Öküzle Deveye birkaç gün ömür sürmeye yarar. Hak yolunun bilgisini ise ancak iman ve gönül ehli olanlar elde edebilir. Halbuki Allah, latif bir hayvan (beşer) olarak yarattığı insanı Hak yolunun bilgilerini edinmeye kabiliyetli kılmıştır. Ama yukardaki nedenlerden dolayı o kişi bundan mahrumdur. Bu nedenle bu tür insanlara “Hayvanlar gibi” denmiştir. Bu konuda Allah Kur’anda şöyle buyurur: “Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gözleri olup da bunlarla görmeyen, kulakları olup da bunlarla işitmeyen birçoklarını cehennem için var ettik. İşte bunlar hayvanlar gibidir, hatta daha aşağıdadırlar. İşte bunlar gâfillerin tâ kendileridir.” (Âraf-179) Çünkü o insanlar hayvanî ruh içindedirler. Hayvanî ruh ise; uykudan başka bir şey bilmez. Uykuda olanlar ise Hakikati göremez ve bilemez. Uyandıkları zaman (Hesap günü) rüyada gördüklerinin tersiyle karşılaşırlar. Hayvanda kabiliyet yoktur. Onun yaratılışı öyledir. O yüzden onun hayvanlığının özürü bellidir. O hayvandır, hayvan doğar, hayvan yaşar ve hayvan ölür. Ama insan öyle mi? Hayır! insan akıl, irade ve kabiliyet sahibi bir varlıktır. Onda nefsiyle mücadele edecek, huyunu değiştirecek ve güzelleştirecek akıl ve kabiliyet var.. Ama onların bir kısmı ona yol gösteren o akıl ve kabiliyeti kullanamaz. O kabiliyet ondan çıkıp gider. Bu nedenle O, ne yerse yesin, yediği şey ona ancak eşek beyni olur. Ve O aşağılardan olur, bayağılardan olur.

İnsanların üçüncü gurubu ise savaştadır. Bunlar gece gündüz hayvanlıkları ile insanlıkları arasında savaşır dururlar. Onların da yarısı yine hayvandır, diğer yarısı da doğru yolu bulabilen kendini kurtarabilen diri kişidir. Hülasa; aşağılık kişiler aşağılık âlemindedir, sen bırak onları! : Sen aklıyla, ilmiyle, iradesiyle ve kabiliyetiyle doğru yolu bulan, Allaha iman edip güzel ahlak ve sâlih amel sahibi olanlardan ol!. Sen, Cebrail sıfatlı olanlardan ol! Gönül ve iyilik ehli olanlardan ol!. Ve Sen, Rabbimizin şu ayetine uy ve yaratılanların en hayırlısı ol! Sen Allaha tâbi ol. O’na dost ol! En doğrusunu, en iyisini O bilir!.. “Şüphesiz, iman edip, salih amel işleyenler var ya; işte onlar yaratılanların en hayırlısıdırlar.” (Beyyine-7) İmanınız kavi ameliniz sâlih, ömrünüz hayırlı, feyizli ve bereketli olsun!

Cumanız mübarek olsun!

(muallimosman)