TÜRKLERDE ÂHÎLİK KÜLTÜRÜ
(1)
muallimosman -Yüce Allah, Kur’anda: “Bütün mü’minler kardeştir. Öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin” buyurarak tüm mü’minlerin kardeş olmalarını, “Allah’ın ipine (Kur’ana) sımsıkı sarılın ve birlik olun! Sakın ayrılığa düşüp dağılmayın. Yoksa hüsrana uğrayanlardan olursunuz” buyurarak mü’minlerin. Kur’anın ilkeleri etrafında birlik içinde olmalarını, “İyilik ve takva üzerinde birbirinizle yardımlaşınız” emriyle de mü’minlerin iyilik ve takva üzerinde yardımlaşma ve dayanışma içinde olmalarını öğütlerken, kâinatın efendisi, insanlığın ebedî mürşidi sevgili peygamberimiz Hz.Muhammed aleyhisselam da hadislerinde: “İnsanlar iman etmedikçe Cennete giremezler ve birbirlerini sevmedikçe de iman etmiş olamazlar.” ,”Komşusu açken kendisi tok sabahlayan bizden değildir.”, “Bir kimse kendisi için arzu ettiği şeyi diğer din kardeşi için de arzu etmedikçe gerçek iman etmiş olamaz” buyurarak, sevgiyi, kardeşliği, yardımlaşmayı ve dayanışmayı öğütlemiş ve bütün bunların imanın ve insanlığın bir gereği olduğunu bildirmiştir.
İşte, yukardaki ayetlerde ve hadislerde de ifade ettiğimiz gibi insanlar arasında birlik ve beraberliği, kardeşlik ve dostluğu, fazileti ve iyiliği, yardımlaşma ve dayanışmayı öğütleyen islam diniyle şereflenen Türkler bu ilkeler doğrultusunda geçmişte ortak bir akılla ‘ AHÎLİK’ teşkilatını kurmuşlar ve güzel bir kültürün doğmasına ve gelişmesine öncülük etmişlerdir. Doğruluğu ve dürüstlüğü ilke edinen Âhilikte: düşüncesinde, sözünde ve işinde doğru olmak, helalden kazanıp helalden yemek, helal ve temiz kazancını insanlara iyilik ve infakta ve yardımda bulunarak paylaşmak, cömert ve merhametli olmak, fakirleri, kimsesizleri ve yoksulları gözetmek, korumak ve doyurmak, nefsine hakim olmak, harama ve günaha meyletmemek, gıybet ve dedikodudan uzak durmak, ilmin ve âlimlerin yanında olmak, Anaya ve ataya hürmetkâr olmak, insanlara saygılı olmak, Kul hakkı yememek, daima Hak’tan yana olmak, menfaat ve çıkar için servet ve makam sahiplerine rüşvet vermemek, el etek öperek onlara kul-köle olmamak, her işe besmele ve duâ ile başlamak, namazları vaktinde kılmak, hayata Sabah namazıyla birlikte erken başlamak, yalvarışı ve yakarışı yalnızca Allah’a yapmak, yalnızca Allah’tan istemek ve takdiri yalnızca Allah’a bırakmak, mütevazi ve kanaatkar olmak, Âhîliğin vazgeçilmez başlıca hayat düsturu ve hayat prensipleridir.
İlk kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, Ahilik Teşkilatı ilkönce Türkistan’da kurulmuş. Türkler tarafından bir Esnaf Teşkilatı olarak kurulan Ahîlik Teşkilatı, daha sonraları Türklerin Anadolu’yu fethiyle birlikte bu teşkilat Anadolu’da dalga ,dalga yayılmıştır. Orta Asya’dan Anadolu’ya hicret eden Müslüman Türk Erenleri, bulundukları bölgelerde kurdukları Ahîlik Teşkilatlarıyla, bir taraftan Anadolu’da Türk-islam kültür ve medeniyetini inşâ etmişler, bir taraftan da sanat ve ticaretle uğraşan insanların belli bir nizam ve düzen içinde yaşamalarını sağlayarak iş ve çalışma hayatına büyük katkıda bulunmuşlardır.. ilk yıllarda sadece esnaf ve sanatkarların iştirak ettiği bir tekke hüviyeti arzeden “Ahîlik Teşkilatı” on birinci yüzyıldan itibaren kendini daha etkili olarak kabul ettirmiş ve o dönemden itibaren sosyal ve iktisadi bir teşkilat olarak gelişerek ve güçlenerek insanlara güzel hizmetlerde bulunmuşlardır. Ama ne yazık ki, islam dininin ve islam ahlakının yozlaştırıldığı ve dolayısıyla toplumun yozlaştırıldığı günümüzde bu teşkilatın izlerini göremiyoruz.
